تریکوتیلومانیا یا اختلال مو کنی چیست؟
تریکوتیلومانیا یا اختلال موکنی (Hair Pulling Disorder) را می‌توان یکی از انواع آلوپسی دانست اما به دلیل اینکه به صورت یک اختلال در رفتار فرد بیمار و به دست خود بیمار طاسی بوجود می‌آید آنرا به صورت یک بیماری جداگانه نام می‌برند. نام بیماری تریکوتیلومانیا ریشه یونانی دارد؛ Thrix به معنای مو ، Tillein به معنای کندن و Mania به معنای دیوانگی. این بیماری که به صورت یک عادت دیده می‌شود به‌طور تدریجی و ناآگاهانه در بیمار شورع می‌شود و ممکن است تا جایی پیشرفت کن که فرد بیمار تمام موهای سر خود را بکند. این افراد معمولا کندن موها را انکار نمی‌کنند اما نمی‌توانند بر عمل خود کنترل داشته باشند.
کسانی که به اختلال مو کندن دچار هستند این کار را انجام می‌دهند تا از وسواس و فکرهای آزاردهنده جلوگیری کنند یا آن‌ها را کاهش دهند.
شیوع بیماری تریکوتیلومانیا
اختلال مو کنی می‌تواند از سنین کم کودکی شروع شود و شدت آن در سن بلوغ، نوجوانی و جوانی افزایش یابد. شیوع این بیماری در نوجوانان و بزرگسالان ۱ تا ۲ درصد است. این اختلال در زنان بیش از مردان بروز می‌کند (۱ به ۱۰ است). در کودکانی که دچار اختلال مو کندن هستند تفاوت چندانی میان دخترها و پسرها دیده نمی‌شود.
دلایل بروز بیماری تریکوتیلومانیا
بررسی های نشان می‌دهد 25 درصد بیمارانی که دچار اختلال موکنی هستند موقعیت‌های پر استرس زیادی در زندگی خود تجربه کرده‌اند. استرس‌های روانی و افسردگی در شروع بیماری تریکوتیلومانیا نقش زیادی دارند و با افزایش این حالات روانی اختلال موکنی نیز شدت می‌گیرد.
رفتار مو کنی در دوره‌هایی که فرد تقریبا بیکار است؛ مثل نوجوان‌هایی که در دوران تعطیلی مدارس هستند و یا زمانی‌که فرد در بستر خواب یا در حال تماشای تلویزیون است، بیشتر دیده می‌شود.
تغییرات هورمونی در افراد مانند دوران قاعدگی و بارداری در زنان می‌تواند شدت این بیماری را افزایش دهد. علاوه ب این سابقه خانوادگی و ژنیک نیز در بروز این بیماری می‌توند نقش داشته باشد.
علایم بروز اختلال موکنی
افراد مبتلا به این اختلال یک میل اجباری (Compulsive) برای کندن مو در خودشان حس می‌کنند. این افراد معمولا مو را به دور انگشت خود می‌پیچند و یا می‌کشند به طوری‌که مو از ریشه بیرون می آید یا می‌شکند. ناحیه‌ای که در اثر بیماری به حمله می‌شود حدود نامنظم و زاویه‌دار دارد، تراکم مو در آن ناحیه معمولا کم است و موهایی با طول نا برابر و شکسته در آن ناحیه دیده می‌شود. بیماران به اندازه‌ای موهایشان را می‌کنند که بخشی از سرشان کم‌مو یا کچل شود.
محل مورد علایق بیماران تریکوتیلومانیا دو طرف پیشانی و سایر نواحی است که به راحتی در دسترس هستند. این نواحی می تواند ابرو، مژه، بازو، ریش، سبیل و حتی ناحیه تناسلی را نیز در بر گیرد.
نشانه‌هایی که نشان می‌دهند شما به اختلال تریکوتیلومانیا مبتلا شده اید:
- همیشه در حال کندن موهای خود هستید تا جایی که بخشی از سر بدون مو یا کچل می‌شود.
- بارها و بارها برای کاهش یا جلوگیری از کندن مو تلاش می‌کنید ولی با شکست رو‌به‌رو می‌شوید.
- مو کندن به نابسامانی شدید و رنج شخصی در عملکرد اجتماعی، شغلی و دیگر جنبه‌های مهم زندگی شما تبدیل شده است.
- مو کندن با یک بیماری پزشکی عمومی توجیه شدنی نیست. برای نمونه این کندن مو نباید به خاطر نوعی بیماری پوستی باشد.
- مو کندن با اختلال روانی دیگری توجیه‌پذیر نباشد. برای نمونه کندن مو به دلیل اختلال بادی دیسمورفیک نباشد.
- نکته مهم: تشخیص اختلال روانی به عهده‌ی روان‌شناس است.
فردی که دچار اختلال مو کنی هستند قبل از کشیدن موها و یا در زمان مقاومت در برابر کشیدن موها احساس تنش دارند.
عوارض بیماری تریکوتیلومانیا
فردی که دچار اختلال کندن موها می‌شود به دلیل بوجود آمدن ظاهر زشت در موها سعی می‌کند در جمع‌های خانوادگی و دوستانه حضور پیدا نکند و یا در صورت حضور در جمع همیشه از کلاه یا روسری استفاده می‌کند.
از طرف دیگر فرد بیمار به دلیل دوری از جمع و عدم کنترل در رفتار احساس گناه کرده و خود را سرزنش می‌کند و این موضوع باعث ایجاد یا تشدید بیماری افسردگی در فرد می‌شود. شدت یافتن افسردگی نیز بر شدت تریکوتیلومانیا می‌افزاید و اوضاع روز به روز بدتر می‌شود. این بیماری می‌تواند عملکرد اجتماعی و شغلی فرد بیمار را مختل کند و حتی فرد را به سمت مصرف الکل یا مواد مخدر سوق دهد.
بعضی از بیماران بعد از کندن مو، آنرا می‌خورند که این عادت موجب عوارض گوارشی مثل هیربال (تجمع مو در دستگاه گوارش) و سوءتغذیه در افراد می‌شود. هیربال در طول یک سال، می تواند باعث کاهش وزن، استفراغ، انسداد روده و حتی مرگ شود.
روش درمان اختلال مو کنی
شیوه‌ی روان درمانی اختلال مو کندن به سن بستگی دارد. در کودکان مدرسه‌ای ممکن است این اختلال با ادامه رشد برطرف شود. در نوجوانان و جوانان آگاهی دادن به فرد و خانواده درباره‌ی این اختلال روانی بسیار مهم است. بهترین شیوه‌ی درمان اختلال مو کندن، آموزش معکوس سازی عادت (HRT: Habit Reversal Training) است. در این شیوه‌ی روان‌درمانی، روان‌شناس به فرد یاد می‌دهد تا میل شدید به مو کندن را بشناسد و این میل را به چیز دیگری معطوف کند. روان درمانی شناختی رفتاری یا CBT، بیوفیدبک، هیپنوتیزم، درمان رفتاری و نیز روانکاوی نیز می‌توانند از شدت فراوانی سمپتوم‌ها بکاهند و این اختلال را درمان کنند.
اثربخشی درمان‌ها
درمان این بیماری در شروع بسیار راحت است و فرد با مشاوره روان‌پزشک می‌تواند بر مشکلات روحی خود غلبه و رفتار خود را کنترل کند. بعد از کنترل بیماری در مراحل اولیه باید به متخصص پوست مراجعه کرد. مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌تواند به بازگشت مو را در نواحی که دچار حمله قرار گرفته بودند کمک کند و در کمتر از یک سال مو در این نواحی مجدد رشد می‌کند.
اما در صورت کنترل نکردن بیماری ممکن است فرد تمام موهای خود را ازدست بدهد و حتی در مواقعی رشد مجدد موها امکان پذیر نباشد.
دارو های مفید برای اختلال کندن مو
اگر چه هیچ دارویی توسط سازمان غذا و دارو به طور خاص برای درمان اختلال کندن مو تایید نشده است، اما برخی از داروها ممکن است به کنترل برخی علائم کمک کنند.
به عنوان مثال، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی مانند کلومیفامین (Anafranil) را توصیه کند. سایر داروهایی که ممکن است برای این بیماری مفید باشند شامل N-acetylcysteine (as-uh-tul-SIS-tee-een) اسید آمینه‌ای که نوروترانسمیترهای مربوط به خلق و خوی را تحت تاثیر قرار می‌دهند و النازاپین (Zyprexa)، یک آنتیس سایکوتی غیر تیپیک، باشد. علاوه بر این درمان با کلوپیرامین (آنافرانیل)، داروهای تری سایکلیک (سه حلقه‌ای) نشانه داده است که می‌تواند سودمند باشد. فلوکستین (پروزاک) و دیگر SSRI ها نیز تا اندازه‌ای سودمند هستند اما عوارض جانبی نیز به همراه دارند.
با پزشک خود در مورد هر دارویی که پیشنهاد می‌کند صحبت کنید. مزایای احتمالی دارو همیشه باید با عوارض جانبی احتمالی متعادل شود.
اقدامات توصیه شده برای کنترل تریکوتیلومانیا
- به والدین توصیه می‌شود که حواس کودک را در زمان کشیدن مو منحرف کنند.
- والدین باید مشکل بوجود آمده را درک کنند و نقش قضاوت‌کننده یا تنبیه‌کننده نداشته باشند.
- با مشورت روان‌پزشک عاملی که باعث رفتار مو کندن می‌شود را پیدا کنید و سعی کنید در مواقع لازم رفتار جایگزینی انجام دهید.
- راه‌حل‌هایی چون بندپیچی انگشتان، یاداشت یادآوری، و تغییر مکان می‌تواند در کنترل رفتار مو کندن اثرگذار باشد.
قبل از مراجعه به پزشک بهتر است راجع به سوالات زیر فکر کنید و پاسخ آن ها را بیابید
اگر احساس می‌کنید به اختلال مو کنی دچار شده اید و قصد دارید به پزشک مراجعه کنید بهتر است راجع به سوالت زیر فکر کنید. آماده بودن برای پاسخ به این سوالات باعث می‌شود در مراجعه به پزشک روی تمام چیزهایی که می‌خواهید تمرکز کنید:
- چه زمانی برای اولین بار کشیدن موهای خود را شروع کردید؟
- آیا سعی کردید خود را از کشیدن موها بازدارید؟ نتیجه چه بود؟
- آیا زمان یا موقعیت هایی وجود دارند که کشیدن موها را تحریک کنند؟
- قبل و بعد از کشیدن موهای خود چه احساسی دارید؟
- از کدام قسمت بدن موی خود را می کشید؟
- آیا مو را گاز می زنید، می جوید یا می بلعید؟
- چگونه کشیدن موها بر کار، مدرسه یا زندگی اجتماعی شما تاثیر می گذارد؟
- آیا برای کشیدن مو یا دیگر مسائل عاطفی تحت درمان (دارویی، روانی) قرار گرفته اید؟
پروتز مو، یکی از راه‌های مقابله با اثرات بیماری تریکوتیلومانیا
اگر شما هم موهای خود به خاطر ابتلا به تریکوتیلومانیا از دست داده‌اید و از داروهای خانگی و شیمیایی و روش‌های درمانی سنتی و مدرن نتیجه‌ای نگرفته‌اید، می‌توانید برای حفظ ظاهر زیبای خود از پروتز مو استفاده کنید. پروتز مو سازه‌ای است که برای جایگزینی موهای از دست رفته به کار می‌رود. پروتزهای مو که از موی طبیعی انسان ساخته می‌شود، با جنس‌ها و رنگ‌های بسیار متنوعی در بازار وجود دارد و شما می‌توانید بسته به سلیقه، بافت و رنگ موی خود، پروتز مو خود را انتخاب کنید. نصب پروتز مو بسیار آسان است و هزینه خرید آن به نسبت سایر راه‌های ترمیم مو مقرون به‌صرفه است.