درماتوفیتوزیس

در صورتی که عامل بوجود آورنده ریزش مو سبب تخریب فولیکول مو شود، ریزش مو برگشت‌پذیر نخواهد بود که به آن آکوپس اسکار دار (همراه با جای زخم) یاCicatricial alopecia  گفته می‌شود. از جمله شایع‌ترین و مهم‌ترین علل این نوع ریزش مو عفونت‌ها و شایع‌ترین عامل عفونت‌ها قارچ‌ها هستند.

گروهی از قارچ‌های ایجادکننده عفونت، فقط بافت مرده را مورد تهاجم قرار می‌دهند (یعنی لایۀ کرانیتی ناخن و مو). به این قارچ‌ها درماتوفیت گفته می‌شود و به این نوع عفونت‌های سطحی پوست، ناخن و یا مو کچلی و یا درماتوفیتوز گفته می‌شود. برای آشنایی بیشتر راجع به این بیماری این مطلب را دنبال کنید.

درماتوفیتوز(Dermatophytosis) ، قارچ پوستی و یا کچلی، یک نوع بیماری رایج پوستی در سگ، گربه و انسان است که توسط قارچ‌هایی به نام درماتوفیت (Dermatophyte) به وجود می‌‌آید و یکی از نشانه‌های آن ریزش مو به صورت تکه‌ای یا سکه‌ای می‌باشد.

درماتوفیت‌ها یکی از شایع‌ترین منابع عفونت‌های قارچی در انسان هستند. سالانه میلیون‌ها نفر در دنیا به درماتوفیتوز مبتلا می‌شوند. بیش از 40 گونه درماتوفیت وجود دارد اما فقط 19 نوع آن برای انسان بیماری‌زا شناخته شده و 13 نوع آن شایع‌تر است.

قارچ درماتوفیت‌ به کراتین علاقه بسیاری دارد. کراتین یک پروتئین می‌باشد که به وسیله سلول‌های پوست تولید می‌گردد و در لایه خارجی پوست به وجود می‌‌آید. مو و ناخن نیز از کراتین تشکیل می‌گردند، به همین علت قارچ‌های درماتوفیتی قادر هستند پوست، مو و پنجه‌های حیوان و یا حتی انسان را آلوده نمایند.

اجزای قارچی در درماتوفیت‌ها دائما از طریق پوسته‌ریزی، ریزش مو و یا خز حیوانات و انسانهای آلوده به داخل محیط ریخته می‌شوند. اسپورهای قارچی درماتوفیت‌ها بسیار مقاوم بوده و برای سال‌ها در محیط زنده باقی می‌مانند. این قارچ‌های آلوده‌کننده به‌طور شایعی از طریق اماکن عمومی مثل استخرهای شنا، و ورزشگاه‌ها منتقل می‌شوند.

علائم این بیماری ، چهار الی چهارده روز پس از تماس پوست با قارچ‌هایی که باعث درماتوفیتوز می‌شوند، بروز می‌کند. در ابتدا درماتوفیتوز معمولا به شکل لکه‌های قرمز و یا صورتی رنگ ظاهر می‌شود که ممکن است صاف و یا کمی برآمده باشند. با گذشت زمان، اندازه این لکه‌ها بزرگ‌تر می‌شود، همچنین بیشتر اوقات مرکز لکه ، کم کم شروع به پاک شدن می‌کند و لکه به صورت حلقه‌ای قرمز رنگ با لبه‌های برآمده باقی می‌ماند.

درماتوفیت‌ها موجب سست شدن موها می‌گردند، به طوری که به راحتی موها ریزش پیدا می‌کنند و این ریزش موجب ایجاد حالت کچلی (اغلب گرد یا سکه‌ای مانند) در آن نواحی می‌‌گردد. از علائم دیگر این قارچ‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پوسته پوسته یا تیره شدن پوست
• جوش‌های کوچک
• اگر پنجه‌ها یا ناخن‌ها به قارچ‌های درماتوفیتی مبتلا گردند، می‌توانند موجب بدشکل شدن ناخن یا ترشح مایع لزجی از پنجه‌ها گردند.

درماتوفیتوز پوست سر (tinea capitis) پوست سر و ساقه مو را تحت تاثیر قرار می دهد. این نوع درماتوفیتوز، می‌تواند به صورت لکه خارش‌دار، پوسته پوسته و ملتهب بروز کند و موجب ریزش مو در آن ناحیه شود. این لکه‌ها همچنین رفته رفته می توانند بزرگ‌تر شوند. در حالت کلی توجه داشته باشید که درماتوفیتوز همیشه به صورت لکه ظاهر نمی‌شود ، به خصوص اگر درماتوفیتوز پوست سر یا ریش داشته باشید. در این موارد ، درماتوفیتوز می تواند شبیه به شوره سر حاد باشد. لازم به ذکر است که احتمال ابتلا به درماتوفیتوز پوست سر در کودکان بیشتر از بزرگسالان می باشد.

درماتوفیتوز می تواند تقریبا در هر قسمتی از بدن مانند دست، پا، پوست سر، بالا تنه و کشاله ران رخ دهد. چندین نوع از درماتوفیتوز در انسان وجود دارد، برخی از رایج‌ترین انواع این بیماری عبارتند از:

• درماتوفیتوز پوست بدن  (tinea corporis)
• درماتوفیتوز پوست سر  (tinea capitis)
• درماتوفیتوز پا (tinea pedis که همچنین با نام “پای ورزشکار” شناخته می شود)
• درماتوفیتوز کشاله ران (خارش ژوکtinea cruris)
• درماتوفیتوز در ناحیه ریش  (Tinea barbae)
• درماتوفیتوز کف دست (Tinea manuum)
• درماتوفیتوز در ناخن‌های دست و پا (Tinea unguium یا اونیکومیکوز)
• تاثیر قارچ درماتوفیت بر ساقه مو

شکل بیماری‌زایی قارچ‌های درماتوفیت بستگی به حالت تهاجم آن‌ها به ساقه‌ی مو دارد.

• عفونت اکتوتریکس: در کشور ما این شکل عفونت شایع‌ترین دلیل ریزش مو در کودکان و شایع‌ترین شکل کچلی قارچی است. حدود ۸۸ درصد کودکانی که دچار کچلی قارچی می‌شوند، به عفونت اکتوتریکس مبتلا هستند. در این حالت، قارچ‌ها بخش خارجی ساقه‌ی مو را می‌پوشانند.
• عفونت اندوتریکس: در این حالت بخش داخلی ساقه مو مورد تهاجم قارچ قرار می‌گیرد و حدود ۹ درصد از کچلی‌های قارچی را شامل می‌شود.
• عفونت فاووس: این حالت موجب تخریب ساقه یا شفت مو به شکل لانه زنبوری می شود.

تشخیص دقیق و قطعی بیماری بوسیله آزمایشگاه صورت می‌گیرد. در مورد ضایعات پوست، نمونه‌برداری از پوسته‌ها و شوره‌های پوستی بوسیله تراشیدن از حاشیه یا مرکز ضایعات انجام گرفته و آزمایش میکروسکوپی و کشت از این نمونه‌ها به‌عمل می‌آید. در مورد ضایعات ناخن از قسمت‌های آسیب‌دیده و یا نواحی زیر ناخن نمونه‌های مناسب برای آزمایش و کشت جمع‌آوری می‌شود و در مورد ضایعات مو تعدادی از موها از ریشه کنده شده و در آزمایشگاه ساقه و ریشه مو مورد آزمایش میکروسکوپی و کشت قرار می‌گیرند.